Hermann Hesse „Wilk stepowy”

Książka ta wywołała we mnie barwne echo, chociaż nie mogę jej nazwać doskonałą. Zafundowała mi mieszankę uśmiechu, łez i złości (po kolei, ale i naraz), co jednak nie czyni mnie ślepą na to, co w moim odczuciu jest niedociągnięciem. Już chyba kiedyś ustalaliśmy, że podła jestem i lubię się czepiać? ;) Jeżeli nie, to możecie sobie ten fakt łaskawie zanotować (*powiedziała z miną hrabianki, po czym spadła z krzesła*). Zabawne wydaje mi się to, że kiedyś zrezygnowałam z czytania „Wilka stepowego”, bo wydał mi się zupełnie nie w moim guście, a teraz mogę go polecić, jako porcję porządnej literatury, która trafiła w moje upodobania. Niektóre książki mają po prostu swój czas, tym lepiej jeśli Ktoś nam je podsunie z zaskakującym wyczuciem tego czasu (aż z rozpędu chciałam o znakach pisać ;)) :) Magiczny teatr czeka. Na samotne wilki po przejściach, z łbami pełnymi poplątanych myśli, a sercami cierpieniem naznaczonymi. I jeszcze jedno: tylko dla obłąkanych.

   

◊◊◊

   

1. Autorką opracowania graficznego
serii jest Renata Pacyna-Kortyka.
(Książka jest w bibliotecznym,
przezroczystym owijaczu.)

Muszę przyznać, że początkowo obawiałam się tej książki, ponieważ gdzieś mi tam mignęło w kontekście Hermanna Hessego słówko „egzystencjalizm”, co zaraz wywołało skojarzenie ze strumieniami świadomości i innymi bełkotami. Od razu mogę Was uspokoić, że to było błędne skojarzenie. „Wilk stepowy” napisany jest językiem prostym i pięknym - czyli: jak ma się o czym pisać, nie trzeba uciekać się do tanich sztuczek i udziwniać stylu narracji, języka. Podejrzewam, że tłumaczka Gabriela Mycielska także przyczyniła się do tego efektu. Przyjemność płynąca z czytania powieści zaraz przywiodła mi na myśl „Rok 1984” Georga Orwella - tu od razu zaznaczę, że chodzi mi o podobieństwo jakości prozy, nie tematyki. Obydwie te książki łączy też zgrabna konstrukcja fabuły (i szczegół: razem z głównymi bohaterami czytamy książkę), jednak u Hessego w pewnym momencie trochę ona szwankuje. A może po prostu zmienia rytm i pogubiłam kroki? Najpierw mamy do czynienia jakby z odsłanianiem kolejnych warstw historii, zbliżaniem się - jak mi się wydawało - do istoty świadomości i zrozumienia: zapiski mężczyzny, u którego ciotki główny bohater wynajął pokój, notatki Harry'ego Hallera, „Traktat o wilku stepowym”, sen Harry'ego. Potem fabuła, wciąż będąc ciekawą, trochę się rozwleka, a czekanie na bal maskowy - który jawi się jako ważny moment - nieco dłuży. Zakończenie mnie rozczarowało i nawet nie chodzi o to, że czegoś innego się spodziewałam. Zabrakło mi wyrazistej myśli, refleksji? Trudno mi to określić. Ponoć autor zawarł w tej książce wątki autobiograficzne, więc zastanawiam się, czy im bliżej końca, tym Hermann Hesse nie „szyfruje” bardziej treści osobistym kodem, który dla postronnego czytelnika może być zwyczajnie niezrozumiałym.
   

2. Przykładowa strona
„Wilka stepowego”.

Mieszane uczucia mam względem warstwy refleksyjnej „Wilka stepowego”. Z jednej strony powieść ma przestrzeń do rozważań; nie pamiętam, kiedy tyle cytatów w książce zaznaczyłam! Z drugiej, miałam momentami problem ze zrozumieniem logiki pewnych myśli. Pół biedy, że autor nie specjalnie tłumaczy dlaczego akurat wilk stepowy ma symbolizować dziką część osobowości Harry'ego (z posłowia dowiedziałam się, że metaforę rozwija w innej książce...). Nawet przebolałam, że nie ma w powieści większych nawiązań do świata przyrody, na które liczyłam. Nie rozumiem jednak, dlaczego po „Traktacie...”, w którym wytłumaczony jest błąd podziału na człowieka i wilka, podział ten jest z uporem stosowany do końca książki - nie tylko przez Harry'ego, ale i przez autora. Wygląda to, jakby Hermann Hesse w połowie powieści umieścił puentę, po czym przyłożył się do tego, abyśmy o niej zapomnieli. Chociaż czy to jest puenta, zależy od tego, co uznamy za główny temat „Wilka stepowego”.
   
Dla mnie nie jest to opowieść o człowieku z depresją, czy outsiderze, ponieważ Harry od początku przypominał mi bardziej pokiereszowanego zwierzaka, który chowa się w samotności, by wylizać rany. Przy okazji doświadcza niedoskonałości samotności, bo dopiero drugi człowiek pomaga mu podnieść się z upadku. Wilk/człowiek samotnik zdaje się być w zaprzeczeniu do tego, do czego został powołany jego gatunek, czyli do życia w grupie, a koniec końców może się okazać, że szukana przez niego samotność staje się bardziej przytłaczającym ciężarem niż wolnością. Rozpisałam się o samotności, ale to wątek poboczny, bo dla mnie głównym tematem „Wilka stepowego” jest człowiek w trakcie kształtowania swojej osobowości, zawieszony, czy wręcz zatrzymany (zagubiony?) w tym rozwoju. Ważnym etapem takiego wewnętrznego rozwoju jest konfrontacja z przekonaniami na swój temat - Harry wydaje się mieć z tym problem. Nie chce, czy nie umie strącić siebie z cokołu własnych wyobrażeń? Coś zaczyna w nim pękać po spotkaniu Herminy, kiedy główny bohater porównuje swoje dawne wartości z obecnym, rozrywkowym życiem. Wydaje mi się, że jednak wycofuje się z osiągnięcia świadomości, zatrzymuje się w pół kroku przed osiągnięciem celu. Właśnie to mnie m.in. rozczarowało w tej książce, że Harry nie dokończył rozpoczętej przemiany. Został przy podziale na człowieka i wilka, nie rozumiejąc, że wilcza część jego osoby jest częścią człowieka - tą, którą zwie się „tylko człowiekiem” (w odróżnieniu do „aż człowieka”). Osobisty wątek, gorzka refleksja? A może autorowi chodziło o ukazanie, że nie jest to łatwy proces i że to jest proces właśnie? Pojawia się złocisty brzeg ciemnej chmury i rada Mozarta: „Ma pan żyć i nauczyć się śmiechu.” (s. 281), która uświadamia, że łatwo nadąć się jak balon przy mrzonkach o doskonałości i absolucie. Wyłania się z tego myśl, że wielkość można odnaleźć w pozornie prostych rzeczach, czy że droga do wielkości wiedzie przez najprostsze rzeczy, zachwyt nad drobiazgami. Myśl ta jest mi bliższa niż dziwne (absurdalne wręcz) wywody o tysiącach dusz i dowolnie ustawianych fragmentach osobowości (życia?), które rozwijane są w zakończeniu powieści. Wspominałam, że to historia z przestrzenią do rozważań, prawda? Zachęcam więc do poszukiwania własnych interpretacji.
   

3. Żałujcie, że nie widzieliście, jak wyszczerzyłam kły w uśmiechu,
widząc dopisek „Tylko dla obłąkanych”! He, he ;)

   
Ha, właśnie sobie uświadomiłam, że w tym wpisie nadęłam się intelektualnie zupełnie jak Harry, więc dla równowagi czas na parę zdań o bardziej przyziemnych, choć niepozbawionych czaru rzeczach. Podobała mi się fabuła „Wilka stepowego”, nowe legowisko głównego bohatera, tułanie się po mieście, ucieczka przed ufryzowaną podobizną Goethego... wprost w ramiona Herminy ;) Relacja tej dwójki mnie zafascynowała, a jak pięknie rolę tej dziewczyny oddaje zdanie wypowiedziane przez nią tuż na początku: „Pozwól, przetrę ci okulary, przecież nic nie widzisz.” (s. 112). Nie mogłam doczekać się tajemniczego przebrania Herminy na bal maskowy (tu mi się trochę powieść dłużyła... więc podejrzałam, co to będzie :D), które okazało się genialne, a do tego podczas tej zabawy: „Hermina (...) gawędziła lekko i inteligentnie, często w tonie trochę żartobliwie szyderczym, ale wszystko było przepojone Erosem, wszystko przekształcało się w drodze do moich zmysłów w rozkoszne uwodzenie.” (s. 216). To chyba zwiększyło moją złość na zakończenie; tak łatwo powiedzieć, że była tylko figurką w jakiejś urojonej grze - figurce nie trzeba mówić „przepraszam”, ani „dziękuję”, nie trzeba się nią w ogóle przejmować, można sobie dalej żyć w samozadowoleniu, bo przecież wiedziała, sama chciała, nie ma prawa mieć pretensji. A najwygodniej stwierdzić, że była tylko wymysłem. Hm, a więc skąd ta zdziwiona mina Herminy na koniec?
   

4. Tył okładki. 
(Książka jest w bibliotecznym,
przezroczystym owijaczu.)

Zakończenie wątku z Herminą pewnie jakoś bym przełknęła, gdyby autor dorzucił na koniec myśl godnie wieńczącą „Wilka stepowego”. Niestety, jak dla mnie, magiczny teatr ma za dużo metafizyki, a za mało logiki. Po Hermannie Hessie spodziewałam się czegoś więcej, ponieważ np. „Traktat o wilku stepowym” jest w sumie pięknie poprowadzonym wywodem (nieco rozwlekłym, ale to inna sprawa), w którym autor wdzięcznie prowadzi czytelnika przez swoją argumentację. Finał ostudził mój entuzjazm (o pierwszej reakcji pisałam w „Bibliotece na nowo odkrytej”) do oceny 4/5 za treść, ale i tak jestem wdzięczna Enigmisiowi za podrzucenie mi H.H. ^_^ Z kolei moja ocena za wydanie (2/5) zaskoczyła mnie samą. Dotychczas wydawało mi się, że klasyka w tak klasycznym wydaniu, jak widzicie na załączonych zdjęciach, to forma co najmniej poprawna, może wręcz bezpretensjonalna i dobra. W praktyce okazało się, że zabrakło mi czegoś charakterystycznego dla tej konkretnej powieści, co sprawiłoby żeby okładka nie wyglądała tak uniwersalnie i nijako. I jeszcze ten brzeg, który złocony jest tylko na górze kartek (patrz zdjęcie poniżej), a z boku i na dole już nie - aha, czyli książka ma ładnie wyglądać na półce, ale podczas czytania już niekoniecznie? Daje to trochę efekt taniości i  pozerstwa.
   

5. T0 dyskretne (na jednym brzegu kartek) złocenie jest
w sumie fajne, bo skojarzyło mi się z „błyskiem złotego śladu”,
o którym wspomina Harry.

   

   

autor: Hermann Hesse

tytuł: Wilk stepowy

tytuł oryginalny: Der Steppenwolf
tłumaczenie: Gabriela Mycielska
seria: Biblioteka klasyki

wydawca: Wydawnictwo Dolnośląskie
miejsce i rok wydania: Wrocław 1992
projekt okładki: Renata Pacyna-Kortyka*

oprawa: twarda

wymiary: 20,8 × 13,3 × 1,9 cm

liczba stron: 292

waga: 420 g**

cena: ?***

moja ocena treści: 4/5

moja ocena wydania: 2/5

   

* Założyłam, że zaprojektowała okładkę, skoro widnieje pod „Opracowanie graficzne serii”.
** Wraz z owijaczem.

*** Książkę wypożyczyłam z biblioteki. Na wewnętrznej stronie tylnej okładki napisana jest długopisem cena 54 000,-
   

PS Z licznych cytatów z „Wilka stepowego”, które pałętają mi się po głowie, ten najbardziej dopomina się o uwagę. Herman powiedział do Harriet następujące słowa: „- Lubisz mnie - ciągnął dalej - z powodu, o którym ci już mówiłem: przełamałem twoją samotność, przechwyciłem cię tuż przed wrotami piekła i znów obudziłem. Ale chcę więcej od ciebie, o wiele więcej.” (s. 314).